Warcaby

Warcaby polskie, aktualnie nazywane warcabami międzynarodowymi, są znaną w świecie dyscypliną sportową. Organizacją skupiającą narodowe federacje warcabowe Europy, Azji, Afryki, Australii i obu Ameryk jest powstała w 1947 roku. Światowa Federacja Warcabowa (FMJD) nadzorująca rozgrywki o mistrzostwo świata oraz nadająca międzynarodowe tytuły warcabowe (gmi, mi i mf). Pierwsze zawody o mistrzostwo świata w warcabach polskich (międzynarodowych) zostały zorganizowane w drugiej połowie XIX w. W turnieju o mistrzostwo świata rozegranym w 1885 w Paryżu pierwszym, odnotowanym w historii mistrzem świata został Francuz dr A. Dussaut. W Polsce organizacją i nadzorowaniem warcabowych turniejów, w tym Mistrzostw Polski Kobiet i Mężczyzn w różnych kategoriach wiekowych, Drużynowych Mistrzostw Polski w warcabach polskich zajmuje się Polski Związek Warcabowy. Mimo iż związek powstał w 2004 roku, to Polska już od 1975 należy do Światowej Federacji Warcabowej (wcześniej warcabistów reprezentowała Centralna Komisja Gry Warcabowej, a od 1989 Polskie Towarzystwo Warcabowe). PZWarc, zgodnie z Ustawą o Sporcie Kwalifikowanym, nadaje tytuły i kategorie warcabowe. Polski Związek Warcabowy również nadzoruje polskie rozgrywki warcabowe w warcabach klasycznych (64-polowych), w które gra się według zasad obowiązujących w warcabach polskich. Pierwszymi Mistrzami Polski w warcabach polskich (międzynarodowych) zostali w 1977 roku Andrzej Martko wśród mężczyzn i Genowefa Zaglaniczna wśród kobiet. Oficjalne mistrzostwa w warcabach klasycznych rozgrywane są od 1990 roku.

Warcaby polskie (międzynarodowe), jako nowa odmiana gry w warcaby, powstały w pierwszej połowie XVIII w. na terenie Francji. Nazwane przez samych Francuzów "Le Jeu de Dames a la polonoise" - warcabami na wzór polski, dziś noszą miano warcabów międzynarodowych. Pierwszą pisemną publikacją o tej odmianie gry w warcaby była wydana w 1740 r. we Francji "Coups de parties de Dames de la Polonoise" autorstwa Laclefa.
Według legendy, twórcą nowych warcabów miał być polski oficer Franciszek Żubr ze świty królowej Marii Leszczyńskiej, córki polskiego króla Stanisława Leszczyńskiego i żony francuskiego monarchy Ludwika XV. Znany francuski matematyk i podróżnik Charles Marie de La Condamine (1701 - 1774) pisał, że warcaby polskie zostały wymyślone przez cudzoziemca zwanego "Polakiem" i grano w nie już w 1723 r. w kawiarni urządzonej w hotelu de Soisson w Paryżu. Paryska firma handlowa Lazare Duvaux pod datą 15 czerwca 1755 r. zanotowała w swoich księgach, że dostarczyła warcaby polskie oprawione w skórę z pionkami wykonanymi z palisandru Pani de Pompadour. Co ciekawe, niemal w tym samym czasie pojawiła się moda na warcaby (pionki) wykonane z fajansu. Stoliki do gry w warcaby były wykonywane niezwykle ozdobnie i to z drewna o różnych odcieniach. Wedle ówczesnego zwyczaju, panie z towarzystwa zazwyczaj grały pionkami czarnymi, co miało podkreślać biel ich dłoni. W Polsce do końca XIX w. ten nowy rodzaj warcabów nazywano (jakżeby inaczej?) warcabami francuskimi.
Znany francuski szachista, twórca debiutu "Obrona Philidora", Andre D. Philidor wydał w 1770 r. dzieło pod nazwą "Traite du Jeu de Dames" mówiące o grze w warcaby polskie. W tym samym 1770 r. ukazało się również dzieło o warcabach polskich autorstwa Francuza C. Manoury, zatytułowane "Essai sur le jeu de Dames". W drugim, poprawionym wydaniu tej książki z 1787 r. wydanej pod tytułem "Le jeu dames a la polonoise ou Traite historique de ce jeu, sa marche, ses regles, leur explication.." C. Manoury zaproponował obowiązującą do dziś notację (sposób zapisu) partii i pozycji w warcabach polskich.
C. Manoury jako kelner jednej z paryskich restauracji interesował się grą w warcaby, a w szczególności w warcaby a la polonoise i niejednokrotnie jako silny gracz udzielał bogatszym od niego lekcji gry w warcaby. Stał się w końcu, co było jego marzeniem, właścicielem własnego lokalu o nazwie "Caffe de Manouri" położonego nad Sekwaną (obecnie mieści się tam brasserie "Le Panorame"). Kawiarnia za sprawą właściciela, o czym świadczy obraz Jacques Treton de Vaujuas (1770-74) "Vue interieure du caffe de Manouri..." (obraz znajduje się w Musee Carnavalet), stała się salą do gry w warcaby. Na obrazie można zobaczyć francuskich jegomości, w perukach, ze szpadami, zajętych grą lub analizą pozycji, pochylonych nad warcabnicami przy świetle świec. Gośćmi Manoury'ego w jego modnej w towarzystwie XVIII-wiecznego Paryża kawiarni byli m.in. filozofowie de Diderot i J.J. Rousseau oraz Voltaire, matematyk i akademik C. de la Condamine, ówczesny minister finansów markiz de Colonne i ponoć sam Napoleon Bonaparte.
W słynnej "l'Encyclopedie" de Diderot'a i d'Alembert'a (t.IV, 1754) o warcabach można znaleźć co następuje: "Dames (Jeu de)": ... Il y a deux sortes principales de jeu de dames; on appelle l'un les dames francoises, er l'autre les dames polonoise. Aux dames francoises, chaque joueur a douze dames; aux dames polonoise, vingt. (...) Les dames polonoises se jouent comme les dames francoises, mais sur un damier polonois, c'est a dire a cent cases, er chaque joueur a vingt dames". Co można przetłumaczyć w swobodnym przekładzie na jęz. polski następująco: "Damy (warcaby)": ... Istnieją; dwie główne odmiany warcabów - jedna zwana warcabami francuskimi, a druga polskimi. W warcabach francuskich, każdy z graczy ma dwanaście pionów, w polskich dwadzieścia. Gra w polskie warcaby przypomina grę w warcaby francuskie, z tym, że partia jest rozgrywana na planszy stupolowej i każdy z graczy może mieć dwadzieścia damek". (Wikipedia)